Rozporządzenie EUDR to nie tylko kolejny zestaw unijnych przepisów – to realna zmiana w podejściu do globalnych łańcuchów dostaw. Od 30 grudnia 2025 roku wszystkie większe firmy działające na terenie Unii Europejskiej będą zobowiązane do pełnego wdrożenia systemów należytej staranności, które mają zapewnić, że produkty trafiające na rynek UE nie przyczyniają się do wylesiania ani łamania prawa w krajach pochodzenia.
Nowe obowiązki obejmą producentów, importerów i sprzedawców wprowadzających do obrotu produkty wskazane w rozporządzeniu – zarówno w formie surowców, jak i wyrobów przetworzonych. Dotyczy to m.in. firm z branż: spożywczej, kosmetycznej, meblarskiej, motoryzacyjnej oraz handlu detalicznego (retail). Na liście objętych towarów znajdują się m.in.: soja, wołowina, kawa, kakao, drewno, papier, olej palmowy, kauczuk, a także ich pochodne, takie jak: czekolada, skóra, meble, opony, pasze czy kosmetyki.
Wyzwania praktyczne
Choć cel regulacji – ochrona lasów i klimatu – jest jednoznaczny, wiele branż zgłasza wątpliwości dotyczące praktycznej wykonalności niektórych wymagań. Najwięcej emocji budzi obowiązek geolokalizacji – konieczność przypisania współrzędnych GPS do każdej działki, z której pochodzi surowiec. W praktyce oznacza to potrzebę bezpośredniego kontaktu z plantacjami i gospodarstwami, często zlokalizowanymi w krajach o słabej infrastrukturze administracyjnej. Trudności mogą pojawić się również przy ocenie ryzyka oraz dokumentowaniu zgodności z lokalnym prawem. 
Otoczenie regulacyjne wokół EUDR jest dynamiczne – trwają konsultacje, pojawiają się wytyczne, niektóre branże apelują o wydłużenie okresu przejściowego. Jednak już dziś warto przygotować się na nowe obowiązki. Im wcześniej firmy rozpoczną analizę swojego łańcucha dostaw i gromadzenie danych, tym większa szansa, że proces adaptacji przebiegnie bez zakłóceń – a zgodność z EUDR stanie się nie tylko obowiązkiem, ale i przewagą konkurencyjną.
EUDR w pigułce – kluczowe fakty
System należytej staranności (due diligence)
Każda firma objęta EUDR będzie zobowiązana, aby przed wprowadzeniem produktu na rynek europejski:
- zidentyfikować dostawcę i kraj pochodzenia surowca,
- ocenić ryzyko, że produkt może pochodzić z terenów objętych wylesianiem lub niezgodnych z przepisami lokalnymi,
- wdrożyć środki minimalizujące ryzyko, jeśli jest ono więcej niż znikome.
Te zasady mają na celu zagwarantowanie, że produkty trafiające na rynek UE nie przyczyniają się do degradacji środowiska ani łamania prawa w krajach pochodzenia. Odpowiedzialność za zgodność z EUDR spoczywa na każdym ogniwie łańcucha dostaw, a im wcześniej zaczniesz działać, tym łatwiej będzie sprostać nowym wymaganiom.
Geolokalizacja działek produkcyjnych
Nowość, która budzi emocje i trudno się dziwić. Każdy produkt objęty rozporządzeniem musi mieć przypisaną dokładną lokalizację geograficzną działki, z której pochodzi np. ziarno kawy, kłoda drewna czy tłuszcz palmowy. Chodzi o to, by UE mogła sprawdzić, czy w miejscu pochodzenia nie doszło do wylesienia po 31 grudnia 2020 r.
To może oznaczać konieczność zbierania współrzędnych GPS od plantatorów lub gospodarstw – także w Ameryce Południowej, Afryce czy Azji, co może okazać się niemałym wyzwaniem.
Ten wymóg rewolucjonizuje podejście do identyfikacji pochodzenia surowców i znacząco zwiększa poziom przejrzystości w łańcuchu dostaw. Dla wielu firm będzie to zupełnie nowy, a często także złożony proces organizacyjny.
Sankcje i odpowiedzialność
Sankcje pozostają w gestii poszczególnych państw członkowskich UE. Co istotne, będą one stosowane niezależnie od sankcji wynikających z polskiego Kodeksu Karnego dotyczących przestępstw przeciwko środowisku.
Zgodnie z art. 25 EUDR, możliwe sankcje obejmują m.in.
- grzywny sięgające 4% całkowitego rocznego obrotu firmy,
- konfiskatę towarów niespełniających wymogów,
- zakaz ich sprzedaży na rynku UE,
- czasowe wykluczenie (do 12 miesięcy) z udziału w zamówieniach publicznych,
- odebranie prawa do stosowania uproszczonych procedur oceny ryzyka.
Dodatkowo jest plan, aby Komisja Europejska publikowała na swojej stronie internetowej informacje o stwierdzonych naruszeniach – wraz z nazwą przedsiębiorstwa, opisem przewinienia, jego charakterem oraz wysokością nałożonych kar.
Kalendarz EUDR – najważniejsze daty
Wrzesień 2025 – planowana publikacja unijnych wytycznych geolokalizacji
Grudzień 2025 (30.12.2025)– wejście w życie kluczowych wymogów EUDR dla dużych firm
Co musisz zrobić już teraz? Pięć praktycznych wskazówek
- Zidentyfikuj swoje obowiązki – w zależności od tego, czy jesteś importerem, producentem, czy tylko sprzedawcą, i jaką wielkość ma Twoja firma.
- Zidentyfikuj produkty w Twoim łańcuchu dostaw objęte EUDR.
- Rozpocznij mapowanie dostawców i pozyskaj od nich dane.
- Sprawdź, czy posiadasz dane geolokalizacyjne działek, z których pochodzą surowce.
- Przemyśl sposób raportowania i odpowiedzialność wewnętrzną.
Autorka: Ewa Chodkiewicz
Ekspertka ds. Bioróżnorodności i Śladu Wodnego
Zero Waste Consulting, zerowasteconsulting.pl
Zobacz nasz film na YouTube na temat EUDR:
